Rutger Lommerse

Latent aanwezig was het Puk en Muk gevoel rijkelijk. Begin 2003 leken dingen op z’n plaats te vallen. In een vergadering uitte ik het al lange tijd aanwezige plan ‘iets’ met Puk en Muk te willen doen. Ik deed vele dingen rond Sinterklaas en Jan Klaassen en wist dat Puk en Muk in één adem te noemen waren als het neerkomt op sentiment voor ouderen en massa’s mogelijkheden voor kinderen. Theatermatig kun je er heel veel kanten mee op én… er is publiek voor! Zelf had ik zin in weer eens een grote openluchttheaterproductie en de groep kon iemand gebruiken die de lust, energie en capaciteit had om die kar te trekken. Qua capaciteit durfde ik méér dan te hopen dat ik inmiddels voldoende bagage bij me droeg om een wervelend spektakel te maken van wat nu nog slechts plannen waren. Verhalen, dialogen, mise-en-scène, regie, choreografieën, liedteksten, decor- en kledingschetsen, het had allemaal al meermalen de revue gepasseerd en ik wilde die eerdere ervaringen in een groots project allemaal optimaal benutten. Ik zou er alle tijd voor nemen om tot een zo goed mogelijk verhaal en voorstelling te komen.

Afspraak was dat de voorstellingen gepland voor mei 2005 Puk en Muk voorstellingen zouden worden. Saillant en onverwacht detail: ik moest sommige toneelgroepleden uitleggen wie Puk en Muk waren!

Plannen in het hoofd begonnen al snel te borrelen maar er moesten in deze eerst zakelijke dingen geregeld worden. De namen ‘Puk en Muk’ zijn gedeponeerd door Uitgeverij Zwijsen, nazaat van het R.-K.. Jongensweeshuis Tilburg die de boeken uitgaf. Alhoewel zij leuk meedachten waren er hobbels te nemen. Er moest toestemming komen voor een nieuw Puk en Muk verhaal. Uitgeverij Zwijsen in beraad leverde díe toestemming op. Ik had immers beloofd dat ik het ‘in de geest’ van Frans Fransen en Jos Haens zou schrijven. Bovendien had ik al het nodige geschreven dat een andere uitgever goed genoeg had gevonden om onder de drukpers te leggen. Hiermee was echter nog geen belofte gemaakt dat dit verhaal ook het toneel op zou mogen. Blij als men was dat iemand Puk en Muk weer in herinnering zou roepen, men was huiverig voor hetgeen er uit de koker van een voor hen onbekende zou komen. Het door mij geschreven verhaal zou, voor het de planken op mocht, eerst door hen moeten worden bekeken en beoordeeld.

Pas in mei 2004 vond ik de tijd om het nieuwe Puk en Muk avontuur te schrijven. Het ‘in de geest van’ had ik ook met mezelf afgesproken: het moest een gloednieuw verhaal worden, niks jatten uit de oude boeken maar zó lezend alsof het uit de fantasie van frater Frans Fransen zelf kwam. Een verschil: absoluut geen katholiek belerende lesjes erin! Een goed rond verhaal met kop en staart, gezelligheid troef, feest van herkenning, mooie liedteksten, goeie muziek, pakkende beelden, veel avontuur, dát moest het worden. Mensen vanaf het begin op het puntje van hun stoel die niet in hun tasje durven te rommelen om iets te snoepen te zoeken, bang dat ze iets zullen missen. 

Het gevecht met het lege blaadje papier begon. Trefwoorden, ideetjes, schetsjes, grapjes, stukje coupletje, stukje refrein, voorzichtige opzet, veranderen, omgooien, schrappen, angstzweet of het wel lukken zal, voldaan gevoel bij een geslaagde liedtekst, uitgebreidere opzet, definitieve opzet, omwerken naar dialogen, er gaan weken voorbij voor je een bundel blaadjes in je hand hebt waar je mee voor de dag durft te komen. Enkele vertrouwelingen het spel laten lezen en wat doen met hun terechte op- en aanmerkingen. Sommige opmerkingen bewust negeren. Het uiteindelijke resultaat naar Uitgeverij Zwijsen gestuurd. Dan breekt een spannende tijd aan; het kan nu nog alle kanten op. Komt de zegen of achten zij het geschrevene zó matig dat zij niet eens begrijpen hoe ik het dúrfde vragen een nieuw verhaal rond Puk en Muk te mogen schrijven. Gelukkig kwam het verlossende woord snel. Zwijsen vond dat ik “er bijzonder goed in geslaagd was de sfeer van de oude Puk en Muk boeken opnieuw te creëren.” Direct erop volgde de toestemming om daadwerkelijk te komen tot uitvoeringen van het nieuwe avontuur “Puk en Muk en de Moddermannen” gedoopt.

Nu was het zaak om een team van mensen samen te stellen die dezelfde geestdrift op konden brengen om de op gang gebrachte Puk en Muktrein voort te laten denderen. Maicel Copal, die al veel van mijn liedteksten van mooie melodieën voorzag, zei ja. Mart van de Wiel, die onmogelijke decorfantasieën toch mogelijk kan maken, zei ja. Gemma Copal en Désirée Evers zouden zich gaan bijten in de gigantische klus van het kostuumontwerpen en -maken. Peter Deen zou de publiciteitsmolen aan gaan zwengelen. De Oisterwijkse Toneelgroep Trappaf –die het spel in het Oisterwijkse openluchttheater zou gaan brengen- leverde ervaren spelers, grimeurs en rekwisietmakers. De Oisterwijkse beeldend kunstenares Franca Muller Jabush schilderde een fenomenaal affiche. De plannen om een expositie aan de uitvoeringen te koppelen werden bewaarheid door Cor Lauwerijssen. Zijn ruim opgezette Puk en Muk site werd door ons gevonden op het internet. Het toeval wilde dat Cor een oud-Oisterwijker is. Hij heeft niet stilgezeten om zoveel mogelijk materiaal bijeen te brengen om geïnteresseerden te tonen.

Meteen werd duidelijk dat we met het kiezen van het laten herleven van de personages ‘Puk en Muk’ een bijzonder keuze gemaakt hadden! Vóór er ook maar één repetitie had plaatsgevonden werd er al over de plannen gepubliceerd in regionale kranten, op het internet, op de teletekst en bij uitzendingen van het plaatselijke Tv-station. Dit alles als ‘vrije nieuwsgaring’ dus zonder dat onze publiciteitsmolen zelf aan het draaien was geweest.

Tijdens het schrijven had ik het beeld van een ‘volwassenen voor kinderen’-stuk voor ogen. Zo is het nog steeds te spelen maar in ons geval gebeurde er iets onverwachts. In een gesprek met de regisseuse van de kinderafdeling van Toneelgroep Trappaf bespraken we de mogelijkheid ook enkele kinderen aan het spel mee te laten doen. Dat leek me wel leuk, er staat immers nergens geschreven dat ‘de kleine mannen’ die Klaas Vaak onder zijn hoede heeft allen van dezelfde leeftijd moeten zijn. Met de indruk dat zij zou komen met een lijstje met vijf, zes namen gingen we uit elkaar. De uitvoeringen zouden plaatsvinden in mei, daar waar veel kinderen twee weken meivakantie zouden hebben en de meeste ouders het nooit goed zouden vinden dat hun kroost hun vakantie op zouden offeren voor toneeluitvoeringen. Niets bleek minder waar; eenentwintig(!) kinderen hapten gretig toe. We schrokken ons een ongeluk, dat was nooit de bedoeling geweest. Tegelijkertijd was er het besef dat we niet meer terug konden. De vraag aan de kinderen had min of meer ook als een belofte geklonken. Toch bleek dit stukje toeval –ondanks de grote hoeveelheid extra energie die het vroeg- een gouden greep. Samen met de volwassenen vulden nu 35 spelers het speelplan in een georganiseerde wirwar in een veelvoud van kostuums. Kleurrijker heb je het nooit gezien. Bovendien leverde het een intens gevoel van saamhorigheid op en werd de doelstelling waarvoor ooit de kindergroep in het leven was geroepen –een kweekvijver voor de toekomst- meer dan goed gevolg gegeven nu de kinderen zich helemaal konden geven in een volwaardige productie. Het theatervirus kreeg ze goed te pakken en heeft zich gegarandeerd genesteld om steeds weer te boven te komen.

De repetities startten direct in het nieuwe jaar. We hadden vier maanden. Niet veel voor de klus waar we voor stonden. Gelukkig was er een enorme gemotiveerdheid onder alle geledingen. Met elke repetitie groeide het aantal decorstukken, kledingmateriaal, rekwisieten maar ook het niet tastbare als tekst kennis, mise-en-scène en choreografie dijde snel uit. Voor sommigen betekende het driemaal per week opdraven. De zondag repetities, overdag in het openluchttheater bleken goud waard: de kinderen en volwassenen vele uren bij elkaar stuwde het geheel snel tot een hoger plan. Oorspronkelijk was de kinderrepetitie slechts een uurtje per week. Vaak hebben we geprobeerd er halve uurtjes bij te snoepen of haalden we de ouders over hun kroost te gunnen een deel van de volwassenenrepetitie bij te wonen.

De publiciteitsmolen maalde goed. De veelgebruikte wervende tekst luidde: 

“Ergens, in een ver, groot bos heeft Klaas Vaak de zorg over vele kleintjes onder wie de vriendjes Puk en Muk. Op Muks honderdste verjaardag komt er bezoek van verre familieleden en vraagt hij, net als bij z’n negenennegentigste verjaardag, ‘een groot avontuur’ cadeau. Maar ja, een groot avontuur kun je niet zomaar cadeau geven, dat moet je overkomen. Er doet zich een ernstig probleem voor waardoor Puk en Muk op zoek moeten naar de Harige Heksen om er een fles zeldzame dromedaristranen te verwerven. Maar… het pad richting Harige Heksen loopt wel langs kleurrijke figuren als de Moddermannen, de Rokende Reus, de Suikerspin en Graad de Piraat die je niet zomaar laten passeren...”.

Er werd gemeld dat er niet om ons heen te kijken was. Welk blad je ook opensloeg of welke etalage je ook bekeek, er was een artikel of affiche te vinden. Ook hier hielp het geluk een handje: we lieten een Rotterdamse drukker honderden affiches drukken. Hij leverde ze in een veel te groot, niet besteld formaat. We uitten onze zorgen richting drukker dat geen winkelier zo’n zonsverduistering zou willen hangen. Hij leverde nieuwe exemplaren van een handzamer formaat. En de oude? Die mochten we houden! En het niet willen ophangen? Dat viel reuze mee. Ook de te versturen ansichtkaarten vonden gretig aftrek. De powerpointvoorstelling werd tot in Azië verstuurd. Beweren dat er zelfs van daaruit publiek is gekomen gaat te ver. 

De vele verzoeken om plaatsen te reserveren leerde ons vóór de uitvoeringen al dat er een fiks bezoekersaantal gehaald zou kunnen worden. ‘Kunnen’ want als iets roet in het eten kan gooien in het openluchttheater dan is het wel het weer. Zo veel geluk als we tijdens de repetitieperiode hadden zo veel pech ondervonden we bij de eerste uitvoeringen. Uiteindelijk zijn alle uitvoeringen doorgegaan onder redelijk droge omstandigheden, de pech is dat het steeds regende in de uren voorafgaand aan de voorstelling, juist wanneer mensen hun plan trekken om er al dan niet op uit te gaan. Toch waren er ook nog drie zonnige uitvoeringen waardoor in totaal zo’n 2200 betalende mensen de kassa passeerden. Daarnaast bezochten nog velen gratis de voorstelling omdat zij gezinslid waren van de bij het spel betrokkenen.

Met de uitvoeringen overtroffen we de verwachtingen van vele bezoekers. Groot compliment kwam van de provinciaal toneeladviseur van het Centrum voor Amateurkunst in zijn rapportage. In zijn schrijven meldt hij dat hij na de voorstelling pas besefte dat het al halfzes was en dat hij naar een voorstelling van tweeëneenhalf uur had zitten kijken! Vooraf rijkelijk lang bevonden voor een familievoorstelling, achteraf hoorde je daar niemand meer over, overdonderd als men was door de beelden, het verhaal, de hoeveelheid spelers, gigantische decorstukken, kleurrijke kleding en vooral de gevarieerdheid; doordat Puk en Muk telkens in een ander avontuur rollen –binnen de context van het grote verhaal uiteraard- wordt men steeds weer nieuwsgierig gemaakt en haakt niemand af. Nog nooit hoorden we zoveel bezoekers zeggen: “We zijn er al voor de tweede keer hoor.”

De expositie van Cor Lauwerijssen trok volop nieuwsgierigen naar de bibliotheken van Oisterwijk en Moergestel. Het vele materiaal dat Cor in zijn bezit heeft stelde hij beschikbaar om nostalgische gevoelens bij bezoekers te bevredigen. Via een oproep bij Omroep Brabant wist hij dit materiaal nog aan te vullen met giften en uitleningen van welwillenden uit alle hoeken van de provincie. Ook Uitgeverij Zwijsen deed een duit in het zakje door zelfs originele tekeningen van Carl Storch en Leo van Grinsven aan ons uit te lenen. Cor’s verzameling was ook bij elke voorstelling in het openluchttheater zelf te zien. Velen raakten in gesprek met Cor die iedere geïnteresseerde vergastte op vele wetenswaardigheden rond Puk en Muk. 

We vonden Jos Marcelissen bereid om alles op de gevoelige plaat vast te leggen. Met geruisloze digitale camera én tred registreerde hij vanuit elke hoek het spel maar ook de voorbereidingen, de zenuwen, het plezier en de sfeer. Mooie beelden. Op de hieronder genoemde website is een selectie te zien.

Het kon niet uitblijven, de roep om een ‘vervolg’. Niet zozeer een vervolg van het verhaal maar meer van onze eigen ervaring met deze productie. De angst jezelf te gaan herhalen en de kwaliteit minstens te moeten evenaren en liever nog te overtreffen gooide er lange tijd de rem op: ik hield het af. Toch begon het plezier in toneelseizoen 2005 te kriebelen en zette ik me op ’n middag met ’n leeg blaadje papier en potloodje neer om te zien of er nog meer ‘Puk en Muk’ uit wilde vloeien. Opmerkelijk snel stond er ’n mooie, nieuwe opzet op papier die de moeite waard leek om aan te gaan werken. Om me hen polsend of er ‘mee gerend’ zou worden om ook van dit verhaal weer ’n krachtige voorstelling te maken werd enkel ‘ja’ gehoord. Opnieuw gingen we bij Zwijsen te rade en opnieuw kwam daar alle medewerking vandaan na lezing en beoordeling! We konden de molen weer laten draaien. Met de herinnering van de vorige productie ging dit van een leien dakje; iedereen wilde weer! Het kartrekken geschiedde ditmaal door heel wat mensen meer. Geen wonder, je hebt het beeld van de vorige productie voor ogen.

Uit de pen kwam “Puk en Muk en de Malle Molenaar” rollen. Voor de muziek kon Maicel Copal ditmaal niet van de partij zijn maar de klus werd fantastisch geklaard door Willem Deen. Het groeiend kasteel, de enorme molen, het meer waar Puk en Muk in een storm terechtkomen; met een enthousiaste ploeg toverde Mart van de Wiel dit weer uit de hoed. En: opnieuw stond een groep kinderen te trappelen om mee te kunnen doen! Het theater stroomde weer vol, dit ook weer met de herinnering aan vorige maal in het hoofd. Cor Lauwerijssen werd andermaal bereid gevonden elke voorstelling ’n expositie op te bouwen rond ‘Puk en Muk’ en iedere geïnteresseerde te voorzien van ’n massa informatie. De angst voor het ‘vervolg’ was onterecht geweest. “Puk en Muk en de Malle Molenaar” stond als ’n huis en het publiek –jong en oud- hing bij de acteurs/zangers/dansers aan de lippen!

Behalve de beide Puk en Muk avonturen creëerden dezelfde makers nog meer toneelmateriaal. ’n Deel ervan, waaronder “Puk en Muk en de Moddermannen” is uitgegeven door Toneeluitgeverij VINK in Alkmaar, ’n ander deel, waaronder “Puk en Muk en de Malle Molenaar” wordt in eigen beheer ter hand gesteld van andere geïnteresseerde toneelgroepen.

Websites: 

Waar veel stukken van bovengenoemde makers zijn uitgegeven:

www.toneeluitgeverijvink.nl

Meer informatie en uitgaven van dezelfde makers zijn te vinden op:

www.sinterklaastoneel.nl

Cor Lauwerijssen website voor hen die alles over Puk en Muk te weten willen komen: op http://www.puk-en-muk.jouwweb.nl

De Puk en Muk site op of de voor mobiel geschikt gemaakte Puk en Muk site

Voor foto’s van o.a. de beide Puk en Muk producties:

Weblog van Theatergroep Trappaf met verwijzingen naar huidige producties:

Bekijk ’n filmpje en beluister ’n lied uit “Puk en Muk en de Moddermannen”:

http://www.youtube.com/watch?v=vMg23eGXyBE
https://www.facebook.com/login.php?next=https%3A%2F%2Fwww.facebook.com%2Fgroups%2F265987056878690%2F%3Ffref%3Dts

Rutger Lommerse.

All rights reserved by Cor Lauwerijssen. This website including pictures and the personal story. The Puk and Muk database are intellectual property of Puk and Muk Site. Any abuse, non-authorized reproducing or copying is strictly prohibited. Copyright by [JP-Lauwerijssen-4731210850-EPOB-OIST.NL-RN-COR.]