gerelateerd

Puk en Muk gerelateerd materiaal. Hieronder een Puk en Muk speld die ik cadeau kreeg van Wil van den Berk.

Artikel uit het Brabants Dagblad

Archief ‘Jongensweeshuis’ naar Stadsmuseum

TILBURG - Sinds de oprichting van de Drukkerij R. K. Jongensweeshuis in 1846 hebben de fraters meer dan 11.000 titels uitgegeven. Het complete archief van deze invloedrijke uitgeverij is overgedragen aan het Stadsmuseum Tilburg.

Redactie 21-05-11, 16:29 Laatste update: 25-03-17, 00:27 Bron: Brabants dagblad

De meest populaire kinderboeken die bij het het R. K. Jongensweeshuis in Tilburg zijn uitgegeven, zijn ongetwijfeld de verhalen over Puk en Muk: ‘Puk en Muk en Moortje naar Amerika’, ‘Puk en Muk naar de maan’ en zo nog meer dan tien titels meer.
Bij veel volwassenen in Nederland leven de kaboutertjes Puk en Muk in hun herinnering voort. In totaal zijn meer dan één en een kwart miljoen Puk en Muk-boeken gedrukt. De Puk en Muk’s zijn gewilde verzamelobjecten. En nu, zo zou je kunnen zeggen, heeft ook de gemeente Tilburg ze in haar collectie.
Alle Puk en Muk-boeken en nog elfduizend titels meer van boeken, schoolplaten, leesplankjes, tijdschriften en wat al niet meer die ooit door het R.K. Jongensweeshuis en later door erfopvolger Drukkerij Zwijsen (sinds 1958) zijn uitgegeven, zijn geschonken aan het Tilburgse Stadsmuseum.

Onvoorstelbaar
“Negentig strekkende meter’, zegt directeur Ronald Peeters van het Stadsmuseum en hij herhaalt het getal nog eens om goed duidelijk te maken wat voor onvoorstelbaar grote collectie door Uitgeverij Zwijsen om niet is overgedragen.
Voor Tilburg is deze unieke collectie in meerdere opzichten van groot belang. Ze zal een ander licht werpen op de geschiedenis van de stad. Is Tilburg tot op heden vooral bekend als textielstad, de collectie van de uitgeverij van de fraters zal onder meer de aandacht vestigen op de geschiedenis van de drukkerijen waarvan nauwelijks iets bewaard is gebleven.
Complete archieven van andere bekende drukkerijen als Bergmans zijn op de vuilnisbelt gesmeten. De geschonken collectie laat ook goed de enorme invloed van het R.K. Jongensweeshuis zien op het onderwijs en op de stad.
De fraters, die van zo’n groot belang zijn geweest voor het onderwijs in Tilburg en omgeving, in Nederland, Vlaanderen en in Suriname, begonnen hun drukkerij in 1846. Ze specialiseerden zich in godsdienstige en educatieve uitgaven. Om twee beroemde voorbeelden te noemen: meer dan zestig jaar was De Engelbewaarder (foto) een topper en wie van de 50-plussers heeft niet leren lezen met het ‘aap roos zeef’ van het leesplankje van de fraters.
Je zou het iets typisch van de fraters kunnen noemen dat ze alle uitgaven hebben bewaard. Ze hadden van meet af aan besef van de historische waarde. Het zijn ‘bewaarderige’ types, zoals onder meer blijkt uit de door een frater aangelegde basiscollectie van Museum Scryption en de collectie devotieprentjes van de onlangs overleden frater Jo Huiskamp. “En ze hadden er de ruimte voor’, vult directeur Peeters van het Stadsmuseum aan.

Nieuw gebouw
In 1992 ging de uitgeverij over naar de Weekbladpers, maar de vertrouwde naam van Uitgeverij Zwijsen bleef bestaan. Recent verhuisde de uitgeverij naar het nieuwe kantoorgebouw Het Laken op de hoek van de Spoorlaan en de Acaciastraat.
“We hadden daar de ruimte niet meer om het archief te bewaren. We zochten een goede partner om de collectie onder te brengen’, aldus Paul van Tilburg, uitgever bij Uitgeverij Zwijsen, nog steeds de tweede uitgeverij van Nederland van onderwijsmateriaal.
Tachtig procent van de kinderen in Nederland leert lezen met een methode van Zwijsen. De afspraak is dat alle toekomstige uitgaven van Zwijsen aan de collectie worden toegevoegd. Momenteel berust al het materiaal in een archiefdepot in Oisterwijk. Zodra dat mogelijk is, vermoedelijk in 2008, komt het materiaal terug naar Tilburg.
Het is volgens Peeters uitdrukkelijk de bedoeling om al het materiaal openbaar toegankelijk te maken. Hij droomt nu al van de tentoonstellingen die er mee kunnen worden ingericht in het Stadsmuseum.

DE FEITEN: Uitgeverij van de Fraters

Over Puk en Muk maar dan op z'n Tilburgs.

De Fraaters

In èlke goeje Tilbörgse femielie, zeeje ze vruuger, han ze en dòchter die Miet hiette, en Piejaanoo èn ene fraater. Der waare stukke Tilbörg waor et gewoon zwart zaag van de fraaters. Ze zaaten in et onderwèès èn ze kròsten dur de schonste stad vant laand op van die aawverwètse oomaasfietse, die dur onze vadder aatij "mèrries" wiere genoemd. "Kik, doar hèdde fraater Stòpnòldiejus op zen mèrrie!"

 

De schrèèver van dees dikteej heej op tweej laagere schoole lès gehad van tenminste tien verschaaje fraaters. Mar de fraaters han ok en èège drukkerij die vruuger "Het Jongensweeshuis" hiette. Daor wiere nie allêeneg der èège schoolbuukskes gemòkt, mar ok de boeken oover Puk èn Muk, tweej klèèn mènnekes die bij Klaas Vaak wonden in et dèrde stròtje aachter de wèèreld, mar die avventuure meemòkten oover de hille wèèreld.

 

De fraaters han mar êen probleem: ze plaantten derèège nie vort, want dè meuge ze nie. Et wiere der dörrem geduureg minder. Et schènt sètter teegesworreg nòg mar driehonder oover zèèn. Die woone dils in Tilbörg, dils in vèrre laande. In plòts van "Fraaters van Tilbörg" noeme ze derèège vendaog den dag "CMM" èn dè slao netuurlek nèrreges op. Vruuger waare de fraaters venèèges ammòl hêel èèrg roms, mar naa doen ze ok al òn nuuwverwètse dinger as "spierietuuaalieteit" èn blògge.

 

Wè moeteme naa doen as de liste fraater zene moeje kòp te ruste leej? Dè weet ik. Dan moeteme doe aaw boeke van Puk èn Muk nòg es öt de kaast haole. Want diejen boovenstenbisten ôome Klaas Vaak dès gewoon ene fraater. Èn Puk èn Muk èn Moortje, dè zèn wij. Èn dè dèrde stròtje aachter de wèèreld? Dès niks aanders as et Fraatersgat!

 

Ivo de Wijs

Puk en Muk vijftig jaar. Artikel uit het archief van de Nieuwe Leidsche Courant van 4 oktober 1978.

Hierboven ook boekjes met een verzamelwaarde. Toch hebben ze  helemaal niets met onze Puk en Muk.

Voor als je hier per toeval op de website terecht bent gekomen en nog nooit van Puk en Muk had gehoord.

‘Zijn er dan ooit mensen geweest, oom?’

‘Dat weet ik niet jongen, maar er zijn er zeker nooit van teruggekomen.’

‘Hoe weten ze dat dan?’

‘De mensen hebben heel grote verrekijkers, veel mooier en groter dan de onze; die noemen ze sterrenkijkers. En daar kunnen ze heel de hemel mee afkijken.’ ‘Dat is gemakkelijk, dan kunnen ze hun plaats vast uitkiezen.’

‘Hola baasje, ze kunnen er niet mee in de hemel kijken. Zo ver hebben de mensen het nog niet gebracht. Maar ze zien met zo'n sterrenkijker de maan en de sterren en hoe die bewegen. En nu hebben ze gezien, dat er op de maan bergen zijn. Je weet wel, daar zijn altijd mensen die van uitstapjes houden - hier keek Klaas Vaak Puk en Muk en Moortje aan, die stilletjes zaten te genieten - vooral naar plaatsen waar nog niemand of bijna niemand is geweest, zoals de noordpool en de zuidpool.

En nu zijn er natuurlijk ook weer enkelen, die naar de maan willen.’

‘Hè,’ zuchtte Puk, net of hij al zin kreeg.

‘En hoe zullen ze dat aanleggen, oom?’ vroeg een achterdochtig luisteraartje. ‘Ja jongens, ze willen ernaartoe met een vliegmachine. Maar niet met zo'n gewone vliegmachine zoals meneer de Vlieger heeft. Ze willen er zich met een vliegmachine naar toe schieten.’

‘Met een kanon zeker?’

‘Stil nou, niet zo dikwijls tussen praten! De mensen die het eerst naar de maan vliegen, bouwen een vliegtuig dat van achteren kan schieten. Hoe harder het van achteren dan schiet, hoe vlugger liet de hoogte ingaat. Zo'n vliegtuig noemen ze: raketvliegtuig. Maar ik snap niet, dat ze ons goeie Hanneke niet met rust laten. Ik geloof toch niet dat ze er ooit komen. Want nu moeten ze eerst eens uitrekenen, hoe dikwijls dat vliegtuig moet schieten, om juist op de maan te komen. Schieten ze te weinig keren, dan komen ze er niet en vallen terug. Schieten ze te veel keren, dan schieten ze voorbij. Dan hebben ze wel kans dat ze de maan van dichtbij te zien krijgen, maar ik geloof niet, dat ze er ons dan veel van terug zullen vertellen, want heel de kast zal wel op de aarde te pletter vallen of misschien helemaal niet meer terugkomen. Maar waaghalzen zijn er altijd geweest en die zullen wel zolang proberen, tot er een honderd mee verongelukt zijn, en dan zullen ze pas zien, dat ze bij Hanneke uit de buurt moeten blijven. En als ze er ooit komen, valt het misschien erg tegen, want er zijn op de wereld heel veel dingen die van verre gezien heel mooi zijn, maar die van dichtbij bekeken, vreselijk tegenvallen. Ik geloof, dat O.L. Heer de zon, de maan en de sterren heeft gemaakt om ze op afstand te bekijken; dan zie je er veel, miljoenen en miljoenen. En als je er dichtbij bent, zie je er maar één tegelijk. Of misschien nog niet. Want als je die kranten moet geloven, dan zijn er sterren, die nog groter zijn dan heel de aarde. Dan zul je, als je er vlakbij bent, nog maar een klein stukje van kunnen zien.’

Klaas Vaak hoorde vlak bij zich een kereltje tellen. Die wilde zowaar wel eens kijken, of er echt miljoenen en miljoenen waren, zoals oom daar juist zei.

De goeie oude man keek hem eens lachend aan. ‘Hou maar op, jongen, daar kom je niet mee klaar, al word je honderd jaar!’

‘Nee,’ zei Puk, ‘van tellen hebben Muk en ik ook verstand.’

En nu begon Klaas Vaak aan te wijzen.

‘Daar heb je de Grote Beer, en daar de Tweelingen; die staan altijd mooi bij elkaar als broertje en zusje. En daar, dat licht dat je daar ziet, dat noemen de mensen de melkweg, en daar .... en daar ....’ Zo kon Klaas wel aan het opnoemen blijven. Maar het werd bedtijd voor het jonge volkje.

Het had vanavond al lang genoeg geduurd. Het was toch al veel later geworden dan anders. Oom klapte en heel het troepje trok naar binnen.

 

Dat was goed afgesproken. Puk en Muk en Moortje waren juist op tijd aanwezig voor de grote reis naar Sterrenland. De grote raket, die hen het luchtruim in zou voeren, konden ze amper met twee dragen. Het was een geweldig stuk vuurwerk. ‘Zeg jongens,’ kommandeerde Puk, ‘laat ons nu goed ons verstand gebruiken voor we beginnen. Er hangt te veel van af.’

‘Ja Puk, want als we nu nooit meer hier terugkomen dan .... dan .... dan komen we nooit meer hier terug.’

‘Bravo Muk!’ riep Moortje. ‘Je hebt weer het grootste gelijk van de wereld. Als je niet meer terugkomt, dan kom je niet meer terug, ha, ha, ha! die is goed! Maar we moeten zorgen dat we daarboven goed aankomen, dan komen we ook wel terug. En als ik nu eens goed nadenk, dan zal er eentje van ons thuis moeten blijven.’

‘Hé?? Waarom???’

‘Wel, een van ons zal toch de lont moeten aansteken. Je snapt toch wel, dat de raket schuin moet staan. Anders schiet ze vooruit, in plaats van omhoog. En ik denk, dat je je beide handen wel nodig zult hebben, om je op zo'n schuine raket vast te houden.’

‘Ja Moortje,’ zei Puk, ‘dat is verstandige praat van jou. Dan zal er eentje van ons thuis moeten blijven, dat is eeuwig jammer. We zullen dan spiertje trekken wie dat zijn zal.’

‘Niet nodig, Puk. Jullie met je tweeën hoort nu eenmaal bij elkaar: Puk en Muk is één. Dan blijf ik maar hier.’

 

Het ventje verdween er helemaal in. Een veiliger plaats had hij zich niet kunnen uitdenken. De twee op de raket zaten al nieuwsgierig om te kijken, wanneer het spel zou gaan beginnen.

Daar ging het deksel van de pan omhoog en voorzichtig kwam Moortje eruit gepiept met zijn rechterhand, waar hij een brandende lucifer in had. ‘Jongens, nu zal je het gaan krijgen!’ ‘Nu komt het startschot, Muk!’ lachte Moortje. ‘Opgepast! Daar gaat ie!!’

De lont pakte vuur en smeulde snel op. Moortje was weer in zijn pan verdwenen.

Boem! Boem! Boem!

Drie harde knallen, kort op elkaar. En daar vlogen de luchtreizigers de hoogte in.

Boem! Boem!!

Bij elke knal schoten ze sneller omhoog.

Moortje voelde de grond nog dreunen. Eerst toen het knallen slechts zacht meer hoorbaar was, kwam de kleine

kanonnier weer te voorschijn. Hij begreep, dat alle gevaar nu geweken was en dat Puk en Muk al een grote hoogte hadden bereikt.

Dat was ook zo, want toen hij opkeek, zag hij heel hoog iets, wat nog maar steeds kleiner werd. Als hij niet geweten had wat daar zo pas was gebeurd, dan zou hij niet hebben kunnen uitmaken, dat dat zwarte stipje zijn twee broertjes waren op weg naar de maan en naar Sterrenland. Die twee hielden zich kranig.

Door het lawaai, dat het geknal maakte, konden ze elkaar niet verstaan. Heel veel zin in praten hadden ze ook niet. Muk kon bijna geen adem halen door de sterke druk van de lucht. En Puk dacht wel een beetje aan zijn broek. Langs de rug van Muk weg, loerde hij of de maan nog niet in het zicht kwam. Het werd zo bedenkelijk warm op zijn zitplaats.

Het werd hoog tijd dat er een eindje kwam aan de reis. Het was net of Puk de schroeilucht al rook van zijn broek. Misschien was dat wel wat verbeelding. Maar het werd toch in elk geval hoe langer hoe heter.

Voor Puk was het een grote geruststelling, toen ze bij de laatste knallen in de wolken waren.

Ze moesten het er maar op wagen.

Bleven ze nog langer zitten, dan sprongen ze misschien zelf ook nog in stukken zoals de hele raket.

‘Muk, nu opgelet hoor! Als ik drie zeg, moeten we allebei tegelijk in die wolk springen. We moeten nu de kans waarnemen.’

Muk knikte, dat hij begrepen had. Praten kon de tobberd niet.

Voor alle zekerheid pakte Puk de slip van Muk zijn jas vast. Zo zouden ze in ieder geval bij elkaar blijven. Verbeeld je, dat Muk een paar seconden later sprong; misschien zou hij dan kilometers ver van zijn broertje te recht komen. En ga iemand maar zoeken, die zo ver van je af zit, en dan nog wel boven in de wolken.

Het was dus heel wijs van Puk, dat hij Muk stevig vasthield.

En daar ging het: één, twee .... let op, Muk!! drie!

 

Ze wipten van de raket af, waarvan het laatste eindje met een razende snelheid verdween. Onder het springen had Puk zijn broertje toch nog losgelaten. Ze kregen bij hun sprong ook een rare draai mee. Het was ook geen hapje, zo maar te springen van een voertuig, dat zich bliksemsnel door het luchtruim voortbewoog. Maar gelukkig, ze vielen vlak bij elkaar neer in de zachte wolken.

Dat was pas vallen!

Zoiets zou je voor de pure pret honderd keer achtereen gaan doen.

Eerst zakten ze half weg, dan veerden ze weer op en werden een eindje de hoogte in geworpen. Het was net een springveren matras, maar dan wel tien keer zo fijn. Toen ze zowat uitgeveerd waren, en Muk eens gelegenheid had flink adem te scheppen, en Puk zijn paraplu die hij bij al die trubbel was kwijtgeraakt, in een grote wolk zag steken, konden ze pas eerst gaan genieten van hun reis. Alle gevaar was nu voorbij.

Ze keken elkaar eens aan en wensten toen elkaar proficiat om de gelukkig volbrachte tocht.

‘Proficiat Muk, jij bent de eerste die deze reis met de raket gelukkig hebt volbracht. Je naam zal komen in alle kranten en de luchtreizigers zullen hem met gouden letters schrijven .... met gouden letters schrijven in .... in .... in hun notitieboekje!’

‘Puk, jij niet minder proficiat, jongen. Jij hebt eigenlijk heel de zaak voor elkaar gebokst. Jij bent de uitvinder. En jij bent ook de eerste....’

‘Doe nu niet flauw, Muk, jij bent en blijft de eerste, die eer komt jou toe, en jou alleen.’

‘Laat me dan ook uitspreken, broer! Jij bent de eerste, die deze reis hebt gemaakt met een paraplu bij zich.’

En toen vielen ze van het lachen achterover.

‘Och, wat kunnen ons al die kranten schelen, en alle gouden letters in een notitieboekje, en alle eer en alle roem. We zijn er, Muk, en we zijn bij elkaar, wat willen we dan nog meer hebben. Maar nu denk ik eraan: Kijk eens naar mijn broek, hoe die zich gehouden heeft. Onderweg rook ik zo'n schroeilucht.’

‘Niets aan te zien Puk. Die schroeilucht zal maar van de schrik zijn geweest.’ ‘Dat valt dus ook weer mee. Ik had al het voornemen gemaakt, als we zo'n reis nog eens doen, om dan een broek aan te trekken met dubbel plafond.’ p. 148] 

 

Toch kwam Hanneke Maan niet naar Puk en Muk kijken, zoals de twee guiten dachten, maar ze dreven naar Hanneke Maan toe. De wolken waren in beweging, maar daar merkten ze niets van.

Hoe meer de wolken de maan naderden, hoe groter de gele schijf werd. En het was zoals oom Klaas had gezegd, hoe dichter ze bij de maan kwamen, hoe meer het hun tegenviel.

‘Hanneke wordt er ook niet knapper op,’ zei Muk. ‘Kijk toch eens wat een bulten in haar gezicht!’

Haar lach ging zelfs helemaal weg. En wat ze voor ogen, mond en neus hadden aangezien, bleken slechts grote bulten te zijn, bulten die zo groot werden als bergen.

‘Nu hebben de kranten, die oom Klaas van meneer de Vlieger heeft gekregen, nog gelijk. Er zijn bergen op de maan, Muk. We zullen daar toch ook eens een kijkje moeten gaan nemen.’

‘Ja, dat is goed, Puk. We hebben het toch voor hetzelfde geld. Laat ons dan maar zoveel mogelijk mooie dingen zien. We zullen dadelijk de sprong maar wagen. Je hebt nogal niet veel kans om mis te springen, dat is een heel groot geluk.’ Puk zette zich al gereed om te springen.

Hoep! daar ging ie.

Hij werd ogenblikkelijk gevolgd door Muk. Zo zacht als ze de eerste keer aan waren gekomen in de wolken, zo hard botsten ze nu op de harde maan.

‘Proficiat Puk, jij bent de eerste die aankomt op de maan met een raketten-vliegtuig. Jouw naam zal....’

‘Hou maar op, ik weet 't al. En jij Muk bent de eerste....’

‘Nee, jij bent de eerste.’

‘Laat me nu uitpraten. Jij bent de eerste, die hier aankomt zonder paraplu.’ Ze lachten weer, maar niet zo hartelijk en zo lang als bij hun aankomst in de wolken. En dat kwam enkel en alleen, omdat ze hun broek zo zeer hadden gedaan.

De bulten op de maan waren echte bergen.

Puk en Muk zagen er honderden, bergen en bergjes. Maar het leukste was, boven in al die bergen was een groot gat, een mooie ronde diepe kuil.

Daar hadden de twee maanbezoekers ook niet zo dadelijk erg in. De kleine bazen zouden het misschien nooit geweten hebben als ze niet gedwongen waren geweest sommige van die bergen te bestijgen.

Zo gemakkelijk ze zich op de wolken bewogen hadden, zo moeilijk ging het nu. Nergens wegen of paadjes, alles ruwe grond, overal ongelijk.

Soms moesten ze op handen en voeten verder. Op het eerste gezicht van die diepe ronde kuilen schrokken ze niet weinig. Als je daarin kwam te vallen, was je ook nog niet gelukkig.

‘Zouden dat misschien de ogen van de maan zijn?’ vroeg Muk.

‘Het kan zijn! Maar dan heeft ze toch nogal veel ogen. Als Hanneke Maan dan oud wordt en een bril moet gaan dragen, dan zou ik dat meubel wel eens willen zien. Ik denk Muk, dat dat geen gewone bergen zijn. We hebben op onze grote reis naar het land van de mensen zo veel bergen gezien, je weet nog wel, bergen met sneeuw, en bergen helemaal kaal, en bergen mooi groen met gras en bossen. Maar zulke mutsen met boven een groot gat erin, zagen we nog nooit. Dat zullen misschien die bergen zijn, waarvan Oom Klaas heeft verteld, van die bergen die wel eens roken en waar vuur uit komt, vuurspuwende bergen.’

Muk ging al een eindje achteruit. Van zulke verschrikkelijke bergen was hij bang. ‘Zo bang hoef je niet te zijn, Muk,’ stelde zijn broer gerust. ‘Je ziet er immers geen enkele roken en ze zijn ook niet warm. Het vuurtje zal binnen niet aan zijn. Ze zullen nooit geen vuur meer spuwen, omdat ze al hun vuur kwijt zijn. En wat je niet meer hebt, kun je niet meer geven.’

Puk wou er toch het zijne van hebben. Hij klauterde boven op zo'n berg en ging meten met zijn paraplu, boven hoe diep het gat was. Maar hij voelde geen grond. Muk, die onder stond te wachten, riep:

‘Hoe is het? Voel je iets?’

‘Niks hoor!’ was het antwoord. ‘Die kuilen schijnen vreselijk diep te zijn. Mijn paraplu gaat er helemaal in.’

‘Weet je wat ik denk, Puk?’

‘Nu, laat eens horen!’

‘Ik denk, dat die kuilen zo diep zijn, dat je in het middelpunt van de aarde uitkomt.’

Puk moest zo om die gedachten lachen, dat hij tjoep! Van de berg afschoof en bij zijn broertje aan de voeten kwam gerold.

Muk keek hem wantrouwend aan.

Was dat nu iets om zo te lachen?

‘Waarom lig je daar nu zo te giechelen. Kan dat niet?’

‘Muk, Muk, jij doet ook altijd even slim. Hoe willen die kuilen nu in het middelpunt van de aarde uitkomen. We zijn immers op de maan.’

‘O ja, dat is waar ook,’ en Muk beet op zijn vinger. ‘Sjonges, dat was ik helemaal vergeten. Nu dan, in het middelpunt van de maan. Jij zoekt alles ook altijd zo fijn uit!’

Ze hoorden voetstappen

Angstig keken ze elkaar aan

Was hier nog meer volk op de maan?

‘Hoor je dat, Muk?’

‘Ja, we schijnen nog niet de eerste bezoekers te zijn hier. Maar het lijken geen kindervoetjes. Hoor dat geklos maar eens aan.’

‘Lieve help! Muk, het mannetje van de maan! Daar hebben we niet meer aan gedacht. Je weet, wat oom Klaas daarvan vertelde. Hou je kranig hoor, als we hem te zien krijgen. Misschien is het wel een oude brompot, die met ons bezoek hier helemaal niet gediend is. En praat je mond nu niet voorbij.’

Lang hoefden ze niet te wachten, eer ze het mannetje van de maan te zien kregen. Achter de bergen uit zagen ze hem komen, een oud, heel oud mannetje met een baard tot zijn tenen en beladen met een bos hout. In zijn handen had hij een vreselijke knuppel. Maar die schrikte de twee niet af. Nee, het scheen wel, dat bij die onverwachte ontmoeting het oudje meer schrok dan de twee dwergen.

De twee begroetten hem heel hartelijk.

‘Hé, kijk, mannetje van de maan. Hoe maak jij het nog?’

Het oude gezicht zette zich in een vriendelijke plooi.

‘Zeg me eerst eens, kleine hummels, met wie ik te doen heb.’

‘Wij zijn Puk en Muk.’

‘Puk en Muk! Puk en Muk! Nooit van gehoord.’

‘Ja, Puk en Muk van Klaas Vaak.’

Nu toonde de man kennis.

‘Kijk, kijk! Klaas Vaak! Ja, die ken ik wel. Dat was al een oude man, toen ik nog maar een dreumes was net als jullie. En leeft die ouwe heer nog altijd? En zijn jullie twee kereltjes van hem? Nou, aangenaam kennis met je te maken. Ik maak het nog buitengewoon goed. Zover als je het tenminste goed kunt maken hier op de maan. Maar gaat erbij zitten. Ik ben moe, een hele tocht achter de rug vandaag, en ik ben ook niet meer van vandaag of gisteren. En laat dan maar eens wat horen. Ik ben erg nieuwsgierig iets van je te vernemen.’

Ze zochten alle drie een goed zitplaatsje uit. Er waren veel kleine heuveltjes. ‘Weet je, waar je nu op zit, jongens?’

‘Neen, Mannetje,’ was het antwoord.

‘Nu zit je op een wrat van de maan.’

Puk en Muk moesten even lachen.

Maar het Mannetje had verwacht, dat ze harder zouden lachen.

‘Je lijkt me echte flinke jongens, en je kijkt zo pienter uit je ogen maar toch doe je net of je een beetje bang van me bent.’

Toen zag hij Muk naar de grote dikke knuppel kijken.

‘Ooooh! Maakt die dikke stok jullie bang? Geen nood, hoor! Die is niet voor jullie. Dat is mijn wandelstok. Als je op zulke oude voeten, als ik heb, dagelijks op dat hobbelige gezicht van de maan moet lopen, dan heb je zo'n stevige helper wel nodig. Maar hij heeft nog wel eens voor andere dingen dienstgedaan ook. Dat mogen jullie ook wel weten.

Ja, daar komen hier wel eens meer bezoekers aan, vooral 's nachts als daar op aarde alle mensen slapen, net als jullie dat ook hebben gedaan. En dan is gewoonlijk het eerste wat ze weten, als ze mij zien: Zo! Ben jij nu het Mannetje-van-de-Maan, dat op zondag hout ging sprokkelen en nu voor straf hier altijd met zo'n bos hout moet rondlopen op de maan! En dat heb ik nu al zo dikwijls moeten horen, dat het me de keel gaat uithangen. Dat zijn ook geen manieren hé, om een mens zo maar dadelijk bij de eerste kennismaking het kwaad dat hij gedaan heeft, voor de voeten te gooien. Ik vind het erg onbeleefd van die kinderen. En daarom vond ik het zo mooi van jullie, dat jullie dat nu eens niet deed, maar me eens hartelijk vroeg naar mijn gezondheid. Ik kan wel zien, dat Klaas Vaak jullie goed opgevoed heeft.’

Wat waren Puk en Muk toch blij dat ze geen domme dingen hadden gezegd. Het was toch eigenlijk een goed Mannetje. Al had hij vroeger dan eens verkeerd gedaan, dan hoeft iedereen hem daar nog niet om lastig te vallen.

Nee, het mannetje had groot gelijk, dat hij zulke kinderen wegjoeg.

 

‘Maar, dat is waar ook jongens, nu ben ik zelf heel de tijd aan het woord geweest, en jullie zoudt me een en ander vertellen. Nu is aan jullie de beurt. Ik luister.’ Het mannetje ging er op zijn gemak bij zitten en luisterde naar het gebabbel van zijn twee kleine vriendjes; want zijn twee kleine vriendjes waren het al.

‘Ja, ziet u meneer ....’ begon Puk.

‘Jongens, niets te meneren hier. Ik ben het Mannetje-in-de-Maan. Toen ik klein

was, noemde mijn moeder me Kristje. Ik heette eigenlijk Kristoffel en daarom noemden de mensen me later nooit anders dan Stoffeltje, En omdat jullie nu mijn twee logeetjes bent, mogen jullie ook gerust Stoffeltje tegen me zeggen. En nu vooruit koetsier! Vertel maar op!’

Puk en Muk moesten lachen om dat goede mannetje.

‘Ja ziet u, Stoffeltje,’ begon Puk weer, - maar hij kon zijn lach bijna niet inhouden, - ‘onze ome Klaas had verteld uit de krant, dat de mensen van plan waren naar de maan te vliegen met een vliegmachine.

Wablief??’ onderbrak Stoffeltje. ‘Met een vliegmachine? Wat zijn dat voor dingen? Die bestonden er in mijn tijd nog niet. Hoe zien die er uit?’

‘Die hebben een staart, en twee vleugels en .... en....’

‘Een schroef!’ viel Muk in.

‘Ja, ze hebben ook een schroef.’

Het mannetje keek, of hij het in Keulen had horen donderen. Daar snapte hij geen laars van. ‘De mensen prakkezeren toch van alles!’ zei hij, toen hij van zijn verwondering zowat bekomen was. ‘In mijn tijd konden de mensen lopen. En wie een fiets had, was een hele piet. Daarvoor nam iedereen zijn pet af. En voor een auto liep heel ons dorp uit, om zo'n wonder te zien. En nu vertellen jullie me daar maar ijskoud, dat de mensen tegenwoordig vliegen. Met die vleugels slaan ze dan zeker net als een vogel? En gaan ze dan ook in de bomen wonen?’ Puk en Muk vielen van het lachen bijna achterover. Wat een dom Stoffeltje toch. ‘Nee, Stoffeltje, in zo'n vliegmachine zit een motor en die doet de schroef vooraan heel hard draaien, en dan gaat het vliegtuig van zelf omhoog, en kun je heen vliegen waar je wilt. Wij hebben er ook in gezeten, hé Muk!’

Muk knikte.

‘En komen de mensen nu met zo'n vliegtuig bij mij op bezoek?’

‘Nee Stoffeltje. De mensen hebben een nieuwe vliegmachine uitgevonden. Dat zegt van achteren allemaal poefff!! poefff!! poefff!! En dan schiet het zo snel vooruit als de bliksem.’

‘Toe maar! poefff! poefff! poefff!’ lachte Stoffeltje. ‘Het is interessant! Dan komen de mensen zeker met zo'n poeftuig hierheen. Want zo'n ding kun je toch geen vliegtuig meer noemen.’

Wat hadden die twee toch pret!

Een poeftuig! Het was mooi gevonden van dat oud mannetje.

‘En nu wilden wij de mensen vóór zijn, ziet u! Daarom zijn we met ons poeftuig gekomen.’

‘En waar is dat monster nou?’

Toen vertelden Puk en Muk wijd en breed hoe ze met een zwaar stuk vuurwerk opgestegen waren. Hoe hun broertje Moortje hen daarbij geholpen had en honderd op een hoop. Ten slotte kwam ook, dat de kop van hun poeftuig doorgepoefd was, en dat ze tot hun spijt Stoffeltje er niets meer van konden laten zien.

‘Dat is allemaal heel mooi, jongens, maar nu zitten jullie hier op de maan. En hoe kom je nu weer beneden, Van der Putten? Of is het jullie bedoeling, hier te blijven wonen? Ik vind het zeer best. Een beetje gezelschap kort de avond, zei mijn vader altijd.’

Aan de bedrukte snoetjes van Puk en Muk zag Stoffeltje wel, dat ze niet van plan waren, om hem daar in eeuwigheid gezelschap te houden. En omdat hij geen tranen kon zien in kinderogen, en zeker niet in die van zijn twee kleine baasjes, zei hij er maar gauw bij: ‘Ik weet er misschien wel iets op. Deze stok hier, zal jullie verder brengen. Dan kun je hierboven eerst de boel zowat afkijken. Dan heb je wat te vertellen als je bij Klaas Vaak terugkomt.’

Puk en Muk keken maar ongelovig.

Zou dat goede oude mannetje hen voor het lapje willen houden?

‘Je hoeft zo ongelovig niet te kijken, jongens. De mensen op de aarde halen tegenwoordig sterke stukken uit, dat kan ik wel aan jullie zien, maar hier op de maan zijn de wonderen ook nog niet de wereld uit.

Ja, daar hadden ze wel eens van gehoord in de vertelseltjes, maar dat waren maar vertelseltjes, omdat er geen heksen en spoken waren.

‘Nu zal ik je mijn kunst eens tonen, jongens. Ik kan ook nog wel iets. In al die tijd dat ik me hier zo gruwelijk verveeld heb, had ik gelegenheid genoeg om me te oefenen in het knutselen. Ja, je doet al iets om je tijd door te komen, zei juffrouw Koffiemans altijd, als je geen centen hebt om koffiebonen te kopen.

Maar gelukkig had ik mijn mes bij me. En dat heeft me de tijd helpen korten. Ik heb heel wat hout versneden, maar nu ben ik meester in het vak, al zeg ik het zelf.’

Terwijl hij zo druk aan het vertellen was, sneed zijn mes kriskras langs de kruk van de wandelstok, en tot hun grote verbazing zagen Puk en Muk een mooie sierlijke paardekop voor de dag komen.

Och, och wat was dat Stoffeltje toch een lief mannetje! Dat daar de mensen nog maar steeds zoveel kwaad van bleven vertellen!

Toen de kop fijn was afgewerkt, zei Stoffeltje: ‘Wat dunkt je nu?’

‘Prachtig, prachtig!’ kraaiden Puk en Muk.

‘Dat is toch heel wat anders dan rijden op een bezemsteel, hé! Zulke ferme jon-

[p. 154]

gens als jullie moeten te paard rijden. Dat past voor zulke dappere kerels. En nu eerst proberen of het beestje mak is.’

Hij pakte Muk met zijn jas en tilde hem in de hoogte. Dat was zo'n hele toer niet. Het kereltje woog zo goed als niets.

‘Tegen jou zou ik nog durven worstelen,’ lachte Stoffeltje.

Toen kwam Puk aan de beurt.

‘Hij houdt je goed, het beestje zakt helemaal niet door zijn poten.’

Stoffeltje kneep het paardje eens in zijn staart, en steigeren dat het deed! De twee ruiters hadden de grootste moeite om te blijven zitten.

‘Het zal best gaan, hoor! Maar kom er nu weer af. Ik laat je nu nog niet vertrekken. Eerst moeten we samen nog wat buurten. En als je dan tegen de avond op reis gaat, als de sterren komen, dan heb je nog volop licht op de koop toe. Dan zal je geen enkele luchtagent een proces maken, als je er soms hier of daar een van de luchtpolitie zoudt tegenkomen.’

Samen brachten ze toen nog een hele tijd in de grootste vreugde door.

 

‘En wat denk je nou van het Mannetje-in-de-Maan?’

‘Dat je een goei Stoffeltje bent!’ riepen Puk en Muk tegelijk.

‘Dat wou ik ook maar hebben. Jullie hadden dat niet van me verwacht, hé. Ik zag het daar straks wel aan je kijken. Maar dat moet je onthouden, jongens: de mensen vallen in het gebruik gewoonlijk nogal mee, al wordt er dan ook veel kwaad van verteld, net als van mij. Maar nu hoop ik, dat jullie ook eens iets goeds van me zult vertellen, tegen je oom en broertjes en tegen alle mensen waarmee je in aanraking komt.’

‘Ja, ja, ja zeker!’ stemden Puk en Muk in. ‘We zullen aan heel de wereld vertellen, dat je ons schitterend hebt onthaald op de maan. Dan zullen de mensen geen schrik meer hebben om hiernaartoe te vliegen.’

‘Dat is mooi van je, jongens. Daar wil ik mijn trouwe wandelstok wel voor missen. Ik zal dezer dagen wel eens een nieuwe gaan snijden in het waaibomenbos. En dan hoop ik maar, dat ik binnenkort bezoek krijg van de mensen. 

Je moet ze maar vertellen, dat het hier erg rustig leven is. Je loopt hier helemaal geen kans, dat je door een auto wordt overreden. In al de tijd, dat ik nu hier zit, heb ik nog geen woordje ruzie met mijn buren gehad. En als je vertelt, dat hier de lui geen belasting hoeven te betalen, dan zal het storm gaan lopen, denk ik, en dan zal ik nog een gezellige oude dag krijgen.’

Puk en Muk zaten weer te lachen. Hoe kon dat Stoffeltje nu ruzie krijgen met buurlui, die hij niet eens had! En hoe wilde hij overreden worden door auto's die er niet waren! En aan wie zou hij daar in vredesnaam belasting moeten betalen?!

Maar de twee guiten zagen de droeve ogen van Stoffeltje niet, toen hij dat alles zat te vertellen. Hij geloofde er nog geen sikkepit van, dat hij wel ooit gezelschap zou krijgen. En die twee die het gelukt was, op de maan te belanden, zouden dadelijk weer gaan vertrekken. Maar hij wilde die twee leuke jochies niet tegenhouden. Dat mocht hij niet, al had hij het nog zo graag gedaan.

Puk en Muk vertelden op hun beurt van Klaas Vaak, hun goede oom. En hoe het bij hun thuis toeging. Ze vertelden van hun wondere reizen naar het midden der aarde, en naar het land van de mensen. Stoffeltje luisterde aandachtig toe. Hij moest alles weten van draadje tot beetje.

Sjonges, sjonges, wat hadden die twee veel meegemaakt! Hij voelde zich bij het horen van die geschiedenissen weer helemaal jongen worden, en dacht weer terug aan de tijd dat hij zelf nog zo'n kleine rakker was, bij zijn moeder thuis.

De sterretjes kwamen al voor de dag.

Hier een, daar een .... tien .... twintig.... honderd .... en ten laatste stond heel de hemel vol, miljoenen en miljoenen. En schitterend als het was! Zoiets moois hadden de twee baasjes zich nooit kunnen denken. De kleine lichtpuntjes die je 's avonds op de aarde zag, waren hier grote, lichte bollen. Die wentelden door elkaar en verschoten daarbij van kleur. Het was een groot reusachtig vuurwerk.

Verlangend keken hun lachende oogjes uit naar al dat heerlijks.

‘Jongens, het wordt jullie tijd. De mijne is het nog lang niet. Ik wou zo nog wel

honderd jaar samen blijven zitten vertellen. Maar jullie moeten verder. Kom sta eens op!’

Stoffeltje stond op.

Hoe graag Puk en Muk hun luchtreis gingen voortzetten, ze voelden toch iets droevigs in hun hartje, nu ze bij Stoffeltje zouden weg gaan. Die man was ook zo goed voor hen geweest.

Het Maanmannetje hield zijn paard gereed en hij liet Puk en Muk weer opstijgen, zoals hij dat had gedaan voor de proefrit.

Toen het paard de ruitertjes op zijn rug voelde, wilde het ook van stal. Maar zijn oude baas hield hem stevig bij de staart, zodat hij er pas vandoor kon, als die het goed vond.

‘Nou jongens, houdt er de moed maar in, hoor! Ik wens jullie een plezierige reis en een gelukkige thuiskomst. Weest goed voor je paardje, dan zal dat je overal heen brengen waar je naar toe wil. Daar gaat ie dan!’

Het paardje kreeg een duwtje en het reed het onbekende tegemoet.

Puk en Muk lachten van top tot teen.

Dat zette het paardje nog meer aan, een goed gangetje erin te houden.

Op de maan stond Stoffeltje nog lang te bonzjoeren met zijn punthoed en te roepen van: Goeie reis! Goeie reis!

Puk die achteraan zat en niet zo op het paard hoefde te letten als Muk, zwaaide zo lang met zijn paraplu: vaarwel en riep zolang: dank je wel, Stoffeltje! tot dat hun grote weldoener uit het gezicht verdwenen was.

All rights reserved by Cor Lauwerijssen. This website including pictures and the personal story. The Puk and Muk database are intellectual property of Puk and Muk Site. Any abuse, non-authorized reproducing or copying is strictly prohibited. Copyright by [JP-Lauwerijssen-4731210850-EPOB-OIST.NL-RN-COR.]