Jongensweeshuis Tilburg – De Geboorteplaats van Puk en Muk
Een historisch overzicht van het Jongensweeshuis in Tilburg, waar vanaf 1927 de eerste Puk en Muk-boekjes gedrukt werden. Ontdek unieke vondsten zoals vergeten nul-drukken en bijzondere druk uit 1931, opgedoken door verzamelaar Cor Lauwerijssen. In het Rooms-Katholiek Jongensweeshuis te Tilburg werd een kabouteravontuur geboren dat generaties zou betoveren. Dit weeshuis speelde een centrale rol bij het uitgeven van de eerste Puk en Muk-boekjes, geschreven door Frans Fransen (Frater Franciscus van Ostaden).
Hier lees je over de geschiedenis van het weeshuis, de betrokken auteurs en illustratoren, en hoe deze bijzondere instelling uitgroeide tot het literaire startpunt van twee van Nederlands meest geliefde kabouters.
De muren van het R.K.J.W. fluisteren nog altijd verhalen — en op deze pagina vangen we ze in woorden en beeld.
Het allereerste boekje uitgebracht in 1927 laat een opvallend verschil zien. Ik heb ze namelijk allebei in mijn handen gehad zodat ik ze kon vergelijken. Het werd uitgegeven in datzelfde jaar met dezelfde datering met een klein verschil op de omslag. Op de voorplat staat namelijk twee keer de naam van Frans Fransen vermeld net zoals dat bij de 1931 uitgave het geval is.
In de drukkerij werd te laat opgemerkt dat er zetfoutjes waren opgetreden. Het gebeurde wel vaker dat er boeken met foutjes uit de drukkerij vertrokken. Zo ben ik in het bezit van een Puk en Muk uitgave waarvan driekwart is gevuld met blanco pagina's. Maar dat ter kennisgeving! Uiteindelijk blijkt dat er in het eerste jaar 1927 drie versies zijn gedrukt waarvan de omslagen niet helemaal hetzelfde waren. De uitvoering in de oude spelling kwam als herdruk in 1931 voor het laatst uit. Het staat op deze pagina in het midden. Je zou denken dat het om een 1927 uitgave gaat maar kijk eens goed naar de tekst net boven de tekening. Op het 1927 exemplaar staat geen extra tekst. Dat er nog een uitgave uit 1931 bleek te zijn was niet bekend tot ik er bij toeval een tegen het lijf liep. Niet zo fraai, meer maar desondanks een bijzonder exemplaar omdat dit jaartal nog niet bekend was. Een handelaar zou proberen om het af te doen als "oud papier" om het voor een dumpprijs mee te kunnen nemen. De andere afbeeldingen staan in willekeurige volgorde geplaatst. De grotere gekartonneerde boeken zoals Puk en Muk en Puk en Muk en de Heks zijn met verschillende kleuren rug-band verschenen. Dat gebeurde ook in de twintiger jaren met de Duitse uitgaven van Puckchen und Muckchen. Oude uitgaven werden in de jaren dertig en veertig op verschillende kwaliteiten papier gedrukt. Papier was tijdens en na de oorlog behoorlijk prijzig Op boeken uit die periode stond zelfs een goedkeuring nummer. Op deze pagina moet je maar eens naar het derde boekje kijken. Ook kunnen twee drukken uit hetzelfde jaar binnenin heel anders ogen, de dikte van het papier kan niet alleen verschillen maar ook de gebruikte lettertypes wijken af. Wat je dan ziet is dat dan boekjes uit dezelfde jaargang de tekst niet synchroon op de pagina's staat. Ter verduidelijking: de laatste 2 of 3 regels staan bij het ene boekje op pagina 163 terwijl men in het andere boekje met deze regels op pagina 164 begint. Heb je bij toeval een exemplaar gekocht met een of meerdere ontbrekende pagina's dan kun je niet zomaar een pagina uit een ander boekje kopiëren. Ik had het geluk dat Loek Donders geheel toevallig kort na mij een complete uitgave uit 1931 te pakken kreeg. Loek is waarschijnlijk de meest fanatieke verzamelaar van Puk en Muk. Over Puk en Muk of Puckchen und Muckchen is best met enige regelmaat geschreven. Het verhaal van Eckart Sackmann uit 2005 werd opgenomen in een jaarboek getiteld Deutsche Comicforschung. Een kopie werd geweigerd. De schrijver verwijt nl Frans Fransen/Frater Franciscus v Ostaden/Uitgeverij van het RK Jongensweeshuis dat zij na WOII geen honorarium naar Storch hadden gestuurd, wat uiteraard complete onzin is: illustratoren werden vroeger namelijk met een bedrag-ineens betaald en kregen niets bij herdrukken. Kees Kolen schrijft in zijn boekje " Puk en Muk uit de schaduw van Tilburg ook over het verlies van het contact tussen Carl Storch en Frans Franssen. Het boekje van Kees Kolen is een aanrader om aan je verzameling toe te voegen. Hij oppert in dit mooie naslagwerk enkele suggesties hoe dat zo gekomen is.
Puk en Muk de avonturiers
Zes boeken in een groter formaat uit begin jaren dertig. Alle uitgaven zijn moeilijk te vinden.
Twee grotere uitgaven van het Jongensweeshuis.
Onderaan links staat een boekje afgebeeld in uitmuntende staat uit 1938. Zoals je ziet staat de titel ook op de rugzijde. Dit zagen we eerder alleen maar op de grote uitgaven uit de eerste helft van de dertiger jaren. Dit is het bekende formaat. Deze druk kom je zelden tegen. Rechts volgens zeggen een oude Drakendooder meegenomen door een inmiddels overleden emigranten echtpaar. De foto's werden toegezonden vanuit de nalatenschap vanuit Canada. Ik plaats er mijn vraagtekens bij.
Het R.K.J.W. Jongensweeshuis gaf niet alleen boeken uit. De bekende leesbordjes, leesplankjes en letterdoosjes kwamen er ook vandaan. Ikzelf heb er "begrijpend" door leren lezen. Ik wil niet verzuimen om Uitgeverij Zwijsen te noemen als het gaat om het ontwikkelen van heel wat lesmethodes die belangrijk waren binnen de onderwijs instellingen.
Het Rooms Katholiek Jongensweeshuis voorzag de lagere scholen van leesborden en letterdoosjes in allerlei soorten en maten.
Disclaimer Puk en Muk is een idee van Lauwke Tod, uitgewerkt door Cor Lauwerijssen. Alle rechten op inhoud en verhaallijn zijn voorbehouden. De informatie op deze website is met grote zorg samengesteld, maar fouten in door derden geleverde gegevens kunnen voorkomen. Aan de inhoud van deze site kunnen geen rechten worden ontleend. Het auteursrecht berust bij JP-Lauwerijssen-4731210850-EPOB-OIST.NL-RN-COR. Gebruik voor microfilm, boekpublicaties of verfilmingen is verboden zonder schriftelijke toestemming. Gebruik van fragmenten voor schoolopdrachten is wél toegestaan. Tekst en visie: Cor Lauwerijssen
“Wat verdwenen lijkt, leeft voort in herinnering. Soms in een doos op zolder, soms op een plek als deze.” — Cor Lauwerijssen
Maak jouw eigen website met JouwWeb