PUK EN MUK

Het valt niet te ontkennen dat mijn Puk en Muk-collectie een cruciale rol speelt. Mijn toewijding aan het verzamelen en voortdurend aanvullen met nieuwe content heeft de collectie tot een onschatbare informatiebron gemaakt. Bovendien is het een primeur dat Lauwerijssen erin is geslaagd om alle afbeeldingen van de Zwergenkalender op de Puk en Muk-site samen te brengen—een idee dat nooit eerder door iemand werd bedacht en gerealiseerd. De Duitse Puckchen und Muckchen, bij ons bekend als Puk en Muk, werden hierin afgebeeld door Carl Storch, die bij de illustraties korte versjes schreef.

Het Puk en Muk-avontuur dat in 1949 het daglicht zag, kreeg de titel Puk en Muk en Schobbejak. Schrijver Frans Fransen (zie foto links) verwerkte in dit verhaal zijn frustraties over de verschrikkingen van de Tweede Wereldoorlog. De illustraties waren niet gemaakt door Carl Storch, met wie Fransen in 1940 de samenwerking beëindigde, maar door Leo van Grinsven.

Uitgever Rooms Katholiek Jongensweeshuis (RKJW) haalde het boek na de tweede druk uit de roulatie. Op de omslag stond Hitler (Schobbejak), die Puk en Muk bij de kladden greep—een afbeelding die, zo kort na de oorlog, erg gevoelig lag. Een voorbeeld van deze omslag is linksboven te zien.

Op deze site vind je geen informatie over termen als woke, lentekriebels, transgenders, genderneutraal of LHBTIQA+. Ook onderwerpen zoals CO2, klimaat- en stikstofvisies en de milieuhype heb ik bewust buiten beschouwing gelaten. Cor heeft geen affiniteit met deze, in zijn ogen, uiteindelijk geldverslindende gedachtegangen.

Wees als ouder waakzaam en laat een kind gewoon kind zijn, in plaats van hen mee te nemen naar protestmanifestaties. Bij dit soort demonstraties zijn er immers altijd deelnemers die zich ergens aan vastlijmen—zelfs aan wegen en kostbare schilderijen in musea.

Ik gun je een kijkje in mijn persoonlijke leven—niet voor aandacht of een schouderklopje, maar omdat er nog maar weinig informatie te vinden is over de auteurs Carl Storch en Frans Fransen (Frater Franciscus v. Ostaden). De herinneringen aan deze twee grootheden, die zoveel betekenden voor jong en oud, zijn nagenoeg uitgewist.

Maar zo is de tijd: uiteindelijk verdwijnen ook jij en ik van het aardse toneel, waarop we bij leven ieder onze eigen rol vervullen.

Fans en verzamelaars van het eerste uur nemen hier regelmatig een kijkje. Lauwerijssen heeft altijd wel wat achter de hand—dat is het credo. Duizenden bezoekers hebben door de jaren heen hun weg gevonden naar de Puk en Muk-site die afkomstig zijn uit alle windstreken van de wereld.

 Een momentopname van bezoekers Puk en Muk site:

• 15 november 01:26 – Telecomunicaciones S.A. E.S.P., Medellín, Antioquia, Colombia

• 15 november 08:12 – TOT Public Company Limited, Chakkarat, Nakhon Ratchasima, Thailand

• 15 november 12:57 – Facebook, Princeton, New Jersey, Verenigde Staten

• 16 november 07:33 – JTL, Nairobi, Nairobi Area, Kenia

Toch zal er ooit een moment komen waarop deze Puk en Muk-site opeens is verdwenen. Ik denk er over na of ik deze website wil uploaden naar het Archief. Het Internet Archive is een non-profit bibliotheek met miljoenen gratis teksten, films, software, muziek, websites en meer. Doorzoek de geschiedenis van meer dan 946 miljard webpagina's op internet met de WayBackMachine.

Het is een universele waarheid dat we de waarde van iets pas echt beseffen wanneer het er niet meer is. Deze Puk en Muk-site, die anno 2025 al een kwart eeuw op het internet staat, roept bij jong en oud nostalgische gevoelens op. En toch... opeens was die verdwenen.

Ook ik, Cor, heb door mijn fragiele gezondheid niet het eeuwige leven.

Wat weten we eigenlijk nog over Carl Storch en Frans Fransen? Hoe lang zullen deze grootheden voortleven in de gedachten van mensen? Bekijk het eens simpel: wat weet jij nog te vertellen over je grootouders? Over je overgrootouders? Worden hun namen nog genoemd in gesprekken?

En Cor Lauwerijssen—Wie? Wie is dat?

Nu weet je het antwoord.

Ik spreek mijn dank en waardering uit voor Dhr. Ger Janssen, voormalig bezield leider van Uitgeverij Zwijsen. Zijn onwankelbare vastberadenheid om het mysterie rond Carl Storch te ontrafelen, verdient alle lof. De uitdaging om na bijna een eeuw nieuwe informatie te achterhalen, bracht hem samen met zijn vrouw op een bijzondere reis—een zoektocht die prachtige resultaten opleverde.

Het eindresultaat was een meesterlijk boek, een literair juweel dat slechts in beperkte oplage werd gedrukt. Ik mag me de trotse bezitter noemen van zo’n exemplaar, een waardevolle verrijking van mijn collectie. Tijdens zijn zoektocht werd Dhr. Janssen geattendeerd op een onafgemaakt verhaal van Carl Storch—een verborgen parel waar niets over bekend was. Ook hiervan werd mij een kopie gegund, een unieke vondst.

Mensen die gedrevenheid en passie bezitten, moet je met een lampje zoeken. Het zal dan ook geen toeval zijn dat onze wegen zich kruisten. Zijn talenten heeft Ger Janssen in vroegere jaren ingezet voor de ontwikkeling van schoolboeken. Elders op de site heb ik daarvan voorbeelden geplaatst. Wie weet herken jij ze als je al wat ouder bent en heb jij ook herinneringen aan zijn educatieve bijdragen.

Een kleine greep uit mijn omvangrijke Puk en Muk-collectie is hieronder afgebeeld, terwijl de rest elders op de site te vinden is. De jaartallen van sommige uitgaven zijn relatief, gezien het enorme aantal boeken dat sinds 1927 van de drukpers is gerold. Rechtsonder zie je zeldzame uitgaven in een groter formaat uit de vroege jaren dertig.

Weinigen realiseren zich dat er tussen 1927 en 1985 meer dan een kwart miljoen Puk en Muk-boeken werden gedrukt. Maar met dat gegeven in je achterhoofd is het opmerkelijk dat, met uitzondering van deze site, er nergens op het internet een correcte bibliografie is te raad plegen—niet in artikelen, niet in boeken, en zelfs niet bij de schaarse exposities die ooit werden georganiseerd.

Deze misser wordt al honderd jaar in stand gehouden. Hoeveel weet je dan werkelijk over de geschiedenis van Puk en Muk? Niet veel!

Soms kom je onverwacht iets tegen waarvan je het bestaan niet kende. Aan de linkerzijde staan speldjes en manchetknopen afgebeeld. In de jaren vijftig en zestig verzamelde ik al speldjes—ik had er honderden, met enkele bijzondere exemplaren. Maar deze had ik nooit eerder gezien.

Manchetknopen droeg ik ook wanneer ik mijn zondagse kleding aan moest, maar een set met een afbeelding van Puk en Muk kende ik niet. Zo zie je maar dat het zoeken naar unieke items binnen je hobby altijd verrassingen kan opleveren.

Wie goed oplet, ontdekt zelfs de zetfouten die in de drukkerij werden gemaakt. Kijk bijvoorbeeld naar het allereerste boekje uit 1927, links hieronder: de naam Frans Fransen staat er twee keer, eenmaal als Fransen (met één s) en eenmaal als Franssen (met twee s’en). Klik erop om de afbeelding beter te bekijken!

In de rijke collectie van Stadsmuseum Tilburg schittert de leer- en kinderboekencollectie van Uitgeverij Zwijsen, ooit bekend als Drukkerij R.K. Jongensweeshuis. Een van de grootste successen binnen deze collectie zijn de geliefde kinderboeken over Puk en Muk. Tussen 1927 en 1985 verschenen meer dan een en een kwart miljoen exemplaren met de avonturen van deze eigenwijze kabouters.

Maar Puk en Muk zijn meer dan zomaar boekfiguren: ze zijn een symbool van vriendschap, nieuwsgierigheid en ondeugend plezier. Hun spannende, humoristische en soms gedurfde avonturen voeren hen naar fantasierijke werelden, waardoor generaties kinderen werden aangemoedigd hun eigen verbeeldingskracht te gebruiken. Ondanks dat hun eerste verhalen dateren van vóór de Tweede Wereldoorlog, blijven ze geliefd door hun tijdloze charme en meeslepende vertellingen.

Vanuit hedendaags perspectief roept het personage Moortje, het zwarte broertje van Puk en Muk, echter vragen op. Zowel de naam als de stereotiepe illustratie—met dikke lippen en kroeshaar—passen niet meer bij moderne opvattingen. Bovendien komt er in de hele serie slechts één meisje voor. Anno 1925 zijn er helaas teveel groeperingen die van alles aangrijpen om maatschappelijke roering te veroorzaken. Een aantal van deze groeperingen krijgen daarvoor ook nog subside uit de belastingpot.

Na de oorlog verschenen diverse Puk en Muk-boeken van andere auteurs, maar die van Frans Fransen en Carl Storch bleven veruit het meest populair.